Bakım Onarım Hizmetlerinde Kök Neden Analizi (RCA) ve Araçları Nasıl Kullanılır

Kök Neden Analizi, nedeni kesin olarak tespit edilip giderilemeyen, sürekli tekrar eden veya tekrar etme riski yüksek olan ekipman arızalarını bir kez ve herkes için çözebilmeniz için gizli silahınızdır. Belirti ve sonuçlarla değil, hastalığı tedavi etmek istiyorsanız, Kök neden analizi (Bundan sonra “RCA” olarak belirtilecek) tam da ihtiyacınız olan şeydir. En kritik varlıklarınız için sık sık planlanmamış kesintilerin daha derin nedenlerini belirlemenize, anlamanıza ve çözmenize yardımcı olan yapılandırılmış bir sorun çözme yöntemidir.

Tarihçesi

Üretim süreçlerinin karmaşıklaşmasıyla birlikte, beklenmedik duruşlar ve kalite sorunları sıkça yaşanmaya başlandı. Bu sorunların tekrarını önlemek için, işletmeler nedenlerini araştırmaya yönelik ilk adımları attılar. İkinci Dünya savaşı sırasında, askeri operasyonlardaki hataların nedenleri üzerinde yapılan detaylı çalışmalar, RCA yönteminin gelişimine önemli katkılar sağladı. 1950’li yıllarda başlayan kalite hareketiyle birlikte, özellikle Japonya’da, RCA gibi yöntemler üretim süreçlerinin iyileştirilmesi için yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Deming, Juran ve Ishikawa gibi kalite uzmanları, bu alanda önemli çalışmalar yaparak RCA’nın gelişimine öncülük ettiler. Günümüzde RCA, sadece üretim sektöründe değil, sağlık hizmetleri, hizmet sektörü ve yönetim gibi birçok alanda da yaygın olarak kullanılmaktadır. Bilgisayar teknolojilerindeki gelişmeler sayesinde, RCA süreçleri daha hızlı ve etkin hale getirilmiştir.

Bakım Onarım Hizmetlerindeki İhtiyaç

Şunu hayal edin: Gün içerisinde makine operatörü bir konveyörün termik hatası verip durduğunu bildirdi. Arızaya gittiğinizde termiğin atık olduğunu gördünüz ve kurup konveyörü çalıştığını görüp ayrıldınız. Birkaç gün ileri sarın ve aynı konveyör tekrar sorun çıkartıyor! Yani, bir acil bakım/onarım isteği daha oluşuyor. Bakım teknisyeni gidiyor, sıkışma olup olmadığını kontrol ediyor, termiğin atık olduğunu görüyor, termiği kurup makineden ayrılıyor. Bu noktada endişelenmeye başlamalısınız. kök neden analizi (RCA) araçlarının devreye girdiği yer burasıdır. Tüm bakım onarım çalışanları aynı durumu yaşamıştır, itfaiye modunda çalışmak hiç kimsenin hoşlanacağı bir çalışma şekli değildir! Biraza daha ileri saralım, birkaç gün sonra size yapılan bildirim konveyörün bir rulo milinin aşınma sonucu kopup altında bulunan bir operatör veya ekipmana zarar verdiği şeklinde olabilir. Bakım dünyasında, 

Bu yazıda kök neden analizi, faydaları ve günümüzde endüstriyel bakım / onarım hizmetlerinde kullanılan en popüler RCA araçları incelenmektedir.

Kök Neden Analizi (RCA) Nedir?

Amerikan Kalite Derneği’ne (ASQ) göre kök neden analizi, sorunların temel nedenlerini ortaya çıkarmak için kullanılan bir dizi araç, yaklaşım ve tekniği içerir.

RCA’nın amacı, kök nedenlerini ortadan kaldırarak tekrarlayan sorunların ortaya çıkmasını önlemektir. Süreç, kökeni belirlemek için bir neden ve etki zincirini takip eder.

Toyota kurucusu Sakichi Toyoda, başlangıçta otomotiv üretim sürecinin verimliliğini artırmak için kök neden analizini geliştirdi. Günümüzde RCA, uluslararası Toplam Kalite Yönetimi (TQM) hareketinin, kurumsal süreç iyileştirme hareketinin ve kalite kontrol çabasının kritik bir bileşenidir .

RCA Nasıl Çalışır?

RCA, tüm olayların nedensel ilişkilere sahip olduğu ilkesine göre çalışır.

İstenmeyen bir olayın görülen etkisini ele almak her zaman yeterli değildir. Olayların sırasını ilk “düşen dominoya” kadar izlemek, sorun çözümünü tamamlamak için gereklidir.

Özetle, kök neden analizi ne olduğunu, nasıl gerçekleştiğini ve nedenini anlamanıza yardımcı olabilir . Süreç  aşağıdaki üç temel aşama ile ilerlemelidir.

• Tanıyın: Bir varlık bozulduğunda, olayın gerçek nedenini basit bir gözlemle bulamayabilirsiniz. Büyük ihtimalle gözlemlediğiniz şey yalnızca bir belirtidir. Gelecekteki olayları önlemek için sorunun gerçek nedenini belirleyin.
• Çözüm: Sorunun gerçek nedenini belirledikten sonra düzeltici eylemde bulunun. Daha sonra, sorunun tekrar edip etmediğini görmek için varlığı izleyin. Sorun tekrar ederse, muhtemelen kısmi bir nedeni kök neden olarak algılamışsınızdır. Bu gibi durumlarda, analize geri dönün ve daha kapsamlı bir RCA gerçekleştirin.
• Tekrar: Son olarak, benzer varlıklarla çalışan çözümleri diğer konumlarda çoğaltın. Bu, aynı hataların diğer tesis alanlarında ortaya çıkmasını önlemeye yardımcı olacaktır.

Şaşırtıcı derecede olumlu sonuçlarla karşılaştığınızda da RCA yapabileceğinizi belirtmekte fayda var. Bu durumda, RCA organizasyonun sonuçları çoğaltarak diğer alanlarda üretkenliği artırmasına yardımcı olabilir.

“Değişimin temel nedenini hızla belirleyebilen şirketler, daha hızlı tepki verme ve daha iyi kararlar alma yetenekleri sayesinde güçlü bir rekabet avantajına sahiptir.”
Forbes

Kök Neden Analizi Araçlarının Faydaları

Kök neden analizleri yürütmenin birincil faydası açıktır: tekrarlayan sorunların sonu

RCA, kuruluşların uygunsuz varlık arızaları için kısa vadeli çözümlerden uzun vadeli çözümlere geçmesini sağlar. Bir ekipman arızasının kaynağıyla başa çıkabileceksiniz. Bununla birlikte, RCA’nın daha az belirgin avantajları da vardır, bunlar arasında şunlar yer alır:

Azaltılmış bakım maliyetleri

Bakım verimliliğinde artış

İş güvenliğinde iyileşme

Üretim verimliliğinde artış

Ekip iletişimde iyileşme

Kök Neden Analizi Prensipleri

Kök neden analizi, etkinliğini ve doğruluğunu sağlamaya yardımcı olan birkaç temel ilke tarafından yönlendirilir. Bu ilkeler şunları içerir:

Sistemik Yaklaşım

RCA, sorunu, içinde meydana geldiği sistem veya sürecin daha geniş bağlamı içinde ele alır. Sorunların genellikle birbirine bağlı faktörlerin ve çeşitli bileşenler arasındaki etkileşimlerin bir sonucu olduğunu kabul eder. Sistemik bir yaklaşım benimseyen RCA, tüm sistemin dinamiklerini anlamaya ve farklı unsurların soruna nasıl katkıda bulunduğunu belirlemeye çalışır.

Gerçeklere Dayalı Analiz

RCA, öznel görüşler veya varsayımlar yerine nesnel verilere ve kanıtlara dayanır. Kök nedenleri doğru bir şekilde belirlemek için ilgili bilgilerin toplanmasını, analiz edilmesini ve yorumlanmasını vurgular. RCA, güvenilir veriler kullanarak daha titiz ve güvenilir bir analiz sürecini teşvik eder.

Çoklu Perspektifler

RCA, analiz sürecine birden fazla paydaşın ve bakış açısının dahil edilmesini teşvik eder. Farklı bireyler veya ekipler sorunla ilgili değerli içgörülere, deneyimlere veya uzmanlığa sahip olabilir. RCA, farklı bakış açılarını dahil ederek sorunun ve altında yatan nedenlerin kapsamlı bir şekilde anlaşılmasına yardımcı olur.

Kök Neden Analizi Araçları Nelerdir Ne Zaman Kullanılır?

Kök Neden Analizi araçları arasında, endüstri genelinde bakım / onarımda kullanılan birkaç RCA’yı saymak gerekirse, Neden Neden Analizi, Arıza Modu ve Etki Analizi (FMEA), Balık Kılçığı Diyagramları , Ne Olursa Olur, HAZOP ve Hata Ağacı Analizi yer alır.

Neden Neden Analizi

Toyota kurucusu Sakichi Toyoda, karmaşık üretim problemlerini çözmek için The Five Whys sürecini geliştirdi. Soru tabanlı teknik, “Neden?” sorusunu sorarak neden-sonuç ilişkileri kurar.

Teknik, bir karşı önleme ulaşana kadar “Neden” diye sorarak sorunun temel nedenine ulaşabileceğiniz ilkesine göre çalışır. Kuruluşları, söz konusu süreçlerle deneyimli çalışanlardan sorunlara çözümler bulmaya teşvik eder.

Bu yöntem basit ama pratiktir. Sorunlara pratik çözümler bulmak için birçok sektörde kullanılır.  Yazının “Bakım Onarım Hizmetlerindeki İhtiyaç” kısmında verilen örneğimizi bu teknikle ele alırsak;

Konveyör motor termik hatası verip durdu
Neden	Cevap	Veri
1 Neden?	Aşırı akım nedeniyle termik açmış.	Termik değeri motora göre doğru ayarlanmış mı?
2.Neden?	Motor olması gerekenden fazla akım çekiyor.	Aşırı akım çekmesine neden olabilecek etkenleri kontrol et.
3. Neden?	Konveyör bandı zor dönüyor.	Bandın zorlanmasına neden olabilecek etkenleri kontrol et.
4. Neden?	Kuyruk rulosu rulmanı kilitlemiş şaft içinde dönüyor.	Rulmanın yağlamasını, montajını, son bakım zamanını kontrol et
5. Neden?	Rulman yağlaması son 1,5 yıldır yapılmamış	Bakım iş planları

                Yukarıdaki örnek analizde kök neden bulunmuş olurken aynı zamanda olabilecek benzer arızalarında önüne geçilmesi için de yol alınmış olacaktır. Bunula birlikte analize devam edilirse belki de bu rulmanın altında bulunan prosese yağ damlatma riski nedeni ile yağlamasının bilerek atlandığı gibi bir sonuca da ulaşılabilecektir. Şüphesiz ki bu durumda kök nedeni ortadan kaldırma süreci de farklı işleyecektir.

Neden neden analizi, genelde daha basit sorunları çözmek ve diğer RCA metodolojileriyle nedenler üretmek için en iyisidir.

Yukarıda bahsedilen diğer RCA analiz metotlarının her biri ayrı birer yazı konusu olarak ele alınmayı gerektirecek detay bilgi gerektirmektedir. Bu konuları başka yazılarımızda ele alacağız.

Sonuç

Kök neden analizi yapmak çeşitli sektörlerdeki kuruluşlar için değerli bir uygulamadır. Bakım onarım çalışmaları içinse vazgeçilmez bir faaliyettir.  Kuruluşlar, RCA ilkelerini uygulayarak ve uygun teknikleri kullanarak sorunların ve olayların altında yatan nedenleri etkili bir şekilde belirleyebilir ve ele alabilir.